Τρίτη 14 Απριλίου 2009

Αν Η Σιωπή Ήταν Χρυσός Θα Είχαμε Πεθάνει Όλοι Στην Ψάθα

1. Αλλά η σιωπή δεν είναι χρυσός –ούτε κάποιο άλλο ευγενές ή αγενές μέταλλο.
2. Η σιωπή δεν είναι ούτε αλαλία / αφασία / ασκεψία.
3. Η σιωπή δεν μπορεί να περιγραφεί με καμιά μεταφορά / αλληγορία / παρομοίωση.
4. Η σιωπή δεν είναι ποτέ εκκωφαντική, δεν υπαινίσσεται, δεν υπονοεί και, βέβαια, δεν απαντά. Δεν είναι «μια άλλη γλώσσα», δεν είναι καμιά εναλλακτική επιλογή έκφρασης ή / και απόφανσης.
5. Η σιωπή σωπαίνει συμπληρώνοντας την γλώσσα –ή τον λόγο ή την ομιλία ή όποια άλλη εννοιολογική προτίμηση έχει ο καθένας, εγώ προκρίνω την γλώσσα εξαιτίας της διπλότητας της σημασίας: λόγος και σάρκα, αίσθηση και όργανο κ.λπ.
6. Η σιωπή σωπαίνει εκ-καλύπτοντας την γλώσσα, εγγράφοντας τον εαυτό της στη γλώσσα ως ακέραιη, διανοιγμένη δυνατότητα, επιτρέποντας στο νόημα να εμφανιστεί και να από-κρυφτεί.
7. Η σιωπή είναι ο τόπος της παρουσίας, το θεμέλιο του οίκου του Είναι, το ελεύθερο κενό όπου αρθρώνεται η αποκάλυψη του ονόματος.

Η σιωπή είναι και πολλά άλλα πράγματα, Φίλοι και Συγγενείς, πλην: αποτελούν όλα προεκτάσεις, διασαφηνίσεις και εμπλουτισμούς του εβδόμου σημείου. Είναι περασμένες πέντε, η βροχή στην Αθήνα έχει σταματήσει εδώ και ώρα και αυτή είναι η τελευταία καταχώρηση πριν από την Ανάσταση –μια νοθευμένα χαϊντεγγεριανή καταχώρηση, όπως, εξάλλου, και αρκετά άλλα στοιχεία ή συστατικά ή περιεχόμενα του πέμπτου ορόφου.
Επειδή, λοιπόν, μέσα στις επόμενες μέρες ίσως καταφέρουμε να κρατηθούμε στην και να κρατήσουμε την σιωπηλή δύναμη του ενδεχομένου της Ανάστασης, της ανάδυσης του όντως Κάλλους, σας εύχομαι Καλό Πάσχα, Φίλοι και Συγγενείς και επικαλούμαι την αδιαφιλονίκητη ευλαλία μιας από τις αγαπημένες μου γυναίκες του 20ου αιώνα η οποία δεν ήταν, φυσικά, συγγραφέας, διανοούμενη ή φιλόσοφος αλλά κάτι πολύ πιο ευρύ, αυθεντικό και ζωτικό, κάτι πολύ πιο ζωντανό.
Μια φιλόκαλη, αγαπώσα γυναίκα που μας προσκαλεί χαμογελώντας και λέγοντας:
Ελάτε να σιωπήσουμε.

3 σχόλια:

Κ. είπε...

Με προβλημάτισες...

Πιστεύω πως η σιωπή ενδέχεται να αποτελεί απάντηση, να υποδηλώνει μιαν έλλειψη, μιαν αδιαφορία, ένα κενό...

Βάσει ποιού συλλογισμού μπορείς να αποκλείσεις ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Κλειώ

Κυριάκος Μαργαρίτης είπε...

Καλώς την! Σ' ευχαριστώ που έσπασες τη σιωπή, Κλειούλα -πώς τα λέω, ε;

Εντάξει. Θα σοβαρευτώ αμέσως -και ελπίζω να μην το μετανιώσεις γιατί μου φαίνεται ότι αυτό εδώ θα είναι εκτενέστερο από την καταχώρηση!

Καταλαβαίνω πώς και γιατί προβληματίζεσαι αλλά αυτό έχει να κάνει, ακριβώς, με την εργαλειακή έκπτωση της γλώσσας, με τον τρόπο με τον οποίο συνηθίσαμε να σκεφτόμαστε τις λέξεις -να σκεφτόμαστε τις σκέψεις. Η γλώσσα -όπως και η σιωπή- έχουν γίνει "πρόχειρες" και τις μεταχειριζόμασε με μιαν αβασάνιστη οικειότητα. Το ζητούμενο είναι να "ανοικειωθούμε" και να αφήσουμε τις λέξεις να μας αποκαλύψουν από την αρχή τον εαυτό τους. Αλλά αυτό είναι μια τεράστια και εντελώς άλλη ιστορία.

Για να εξηγηθώ καλύτερα, κοιτώ ένα-ένα αυτά που παρατηρείς.

1. Η σιωπή ως απάντηση. Αυτό αποκλείεται, Κλειώ. Υποθέτω ότι το θεωρείς ως ενδεχόμενο επειδή το περιορίζεις στην επικοινωνία δυο ανθρώπων -αλλά αυτό είναι ένα μόνο μέρος της εικόνας. Όποιος επιλέξει να σιωπήσει δήθεν για να απαντήσει στον άλλο, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη γλώσσα της σιωπής στο κεφάλι του, την απάντηση που αρθρώνεται σιωπηλά στο μυαλό του. Δεν έχει σημασία αν δεν την έχει εκφωνήσει. Η απάντηση αρθρώθηκε και θα εκφέρεται διαρκώς στην εις εαυτόν επικοινωνία. Η σιωπή δεν μπορεί να την αντί- ή υπό-καταστήσει, αλίμονο. Είναι ένα ακόμα άλλοθι που εφηύραμε για να αποφύγουμε την συνάντηση. Άνοστες ατάκες του τύπου "η σιωπή μου προς απάντησή σου" σημαίνουν μόνο δυο πράγματα:
α. κρατώ την απάντηση για τον εαυτό μου (άρα δεν σωπαίνω, απλώς μιλάω στον εαυτό μου)
β. δεν ξέρω τι και πώς να απαντήσω (άρα δεν υπάρχει καν η δυνατότητα της γλώσσας / ομιλίας και, επομένως, αποκλείεται η δυνατότητα-επιλογή της σιωπής)

2. Η σιωπή ως έλλειψη. Σε καμιά περίπτωση. Έλλειψη είναι η αλαλία, η μογιλαλία, η αφασία, η βουβαμάρα κ.ο.κ. Η σιωπή είναι το συμπλήρωμα της γλώσσας, το θεμέλιο, η εγγεγραμμένη εντός της γλώσσας δυνατότητα για το άρρητο, για το ακόμα ανείπωτο, για το όντως υπαρκτό -για την Αλήθεια. Η σιωπή μπορεί να θεωρείται ως έλλειψη μόνον υπό τη μορφή ενός θετικού υπολοίπου, το διάκενο ανάμεσα στις λέξεις, το λευκό της σελίδας -ο Μαλλαρμέ κ.λπ. Η ελεύθερη έκταση στην οποία εκδιπλώνονται οι συνδέσεις και οι αρμοί των λέξεων, οι συντελεστές του νοήματος. Η σιωπή συνεργεί και συμπληρώνει, δεν αποκρύπτει -για την ακρίβεια: από-κρύπτει, εκ-καλύπτει, από-καλύπτει. Η σιωπή επιτρέπει και επιβάλλει την επικοινωνία και τη συνάντηση και την επαφή. Κοντολογίς: δεν είναι ένα κάποιο αρνητικό μέγεθος. Είναι το περιθώριο που σου αφήνω για να κάνεις ένα βήμα προς εμένα. Για να βρεθούμε.

3. Η σιωπή ως αδιαφορία. Ισχύει ό,τι και για την απάντηση. Όποιος είναι αδιάφορος -δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος τέτοιος, μια δικαιολογία είναι κι αυτό, μια πρόφαση- δεν μπορεί να μιλήσει και, επομένως, δεν μπορεί ούτε και να σιωπήσει.

4. Η σιωπή ως κενό. Εδώ συμφωνώ, Κλειώ! Πλην: μην ταυτίζεις το κενό με μιαν αρνητική δύναμη. Για την ακρίβεια, όπως πιστεύω εγώ, τουλάχιστο, η σιωπή δεν είναι το καθαυτό κενό αλλά η δημιουργία του, η δύναμη που επιτρέπει στο κενό να αναδυθεί, να εντοπιστεί και να απλωθεί για να θεμελιωθούμε εκεί -στην απόσταση ανάμεσα στη σιωπή και την γλώσσα, ανάμεσα στις λέξεις, ανάμεσα στο Πραγματικό και την πραγματικότητα γύρω μας. Είναι αυτό που κουβεντιάζαμε τις προάλλες: ο ελεύθερος χώρος και η αναγκαιότητά του για να ανασάνεις, να υπάρξεις και να κοιτάξεις στ' αλήθεια τον Άλλο.

Και λοιπά. Θα μπορούσα να συνεχίσω για πάντα αλλά, για κάποιον που υποτίθεται ότι μιλά για τη σιωπή, έχω σπάσει όλα τα ρεκόρ φλυαρίας. Φτάνει. Θα τα κουβεντιάσουμε ξανά, με μια ευκαιρία. Τώρα, επειδή μου άνοιξες την όρεξη, πάω να ξεπετάξω μιαν ακόμα αριστουργηματική καταχώρηση.

Ελπίζω να περνάς όμορφα στο ταξιδάκι!

nkarakasis είπε...

Η σιωπή είναι απεμπλοκή από τα γρανάζια της αποτυχημένης προσπάθειας απάντησης. Αιτιολογίες πολλές, μα πρώτιστα υποφέρει αυτός που θέτει τις ερωτήσεις. Συνεπώς η σιωπή θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ο δήμιος της αποτυχημένης ερώτησης.

Η σιωπή είναι χρυσός, μα η προσεκτική παρατήρηση είναι ορυχείο χρυσού. Η ερώτηση που δεν γεννάει επόμενες ερωτήσεις είναι η στείρα κόρη του ρήτορα ή του φιλόσοφου αν θες.

Μια άλλη άποψη,
έτσι για να μην ταΐζουμε την σιωπή.
Φιλικά και με πολύ χιούμορ.