Ανακαίνιση

Φίλοι και Συγγενείς,

Καλησπέρα σας! Η μέρα ξεκίνησε όπως οι περισσότερες, με καφέ και διάβασμα στο σαλόνι, το φόντο είναι, επιτέλους, φθινοπωρινό και έτσι είπα να αναβάλω το ταξίδι στα βόρεια του κόσμου για κάποια άλλη μέρα ενώ η συννεφιά μεταμορφώνει το μεσημέρι, το κάνει να μοιάζει με δειλινό και κάνει εμένα να αισθάνομαι λες και μου έχουν μόλις προσφέρει ένα απροσδόκητο δώρο. Ένα επιπλέον δώρο, για την ακρίβεια. Η ευφορία είναι όση χρειάζομαι ώστε να νιώθω ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για ένα ακόμα πέρασμα από το ψηφιακό προσκήνιο της γιορτής. Η ευφορία καθώς και το γεγονός ότι, μετά το όμικρον, τώρα έχει χαλαρώσει και το πλήκτρο του άλφα –απίστευτο αλλά αληθινό. Μόλις εξαντληθούν τα φωνήεντα και πάμε στα σύμφωνα, θα αρχίσω να φτιάχνω λέξεις με τα ξεχαρβαλωμένα μου πλήκτρα, ένα είδος scrabble ή κάτι τέτοιο, και θα γράψω ένα μυθιστόρημα συνωμοσίας, με μεταφυσικούς κωδικούς που υποβάλλει στον ήρωα ο στοιχειωμένος υπολογιστής του. Μέχρι τότε, θα γράφω κάτι άλλο. Κάτι σαν αυτό εδώ, ίσως. Θα δούμε.
Αυτές τις μέρες, όπως και πολλές ακόμα, παλιότερες μέρες, σκεφτόμουν την αγωνία του ανθρώπου, την αγωνία μας, Φίλοι και Συγγενείς, για το καινούριο. Για την καινούρια αρχή. Στη λογοτεχνία. Στην τέχνη, γενικά. Σκεφτόμουν την αγωνία για ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή. Η σκέψη μας κινείται συχνά μ’ αυτό τον τρόπο, έτσι δεν είναι; Από τη λογοτεχνία στη ζωή. Προσωπικά, είναι η αγαπημένη μου κίνηση, ο πιο ωραίος, ουσιαστικός περίπατος. Ο δεύτερος στην αξιολογική κλίμακα των περιπάτων που προτιμώ είναι, φυσικά, ο ακριβώς αντίστροφος. Από τη ζωή στη λογοτεχνία. Και πάει λέγοντας. Σημασία, όπως ο καθένας μπορεί να καταλάβει, δεν έχει ο περίπατος. Αλλά ο προορισμός. Σκέφτομαι συχνά ότι όποιος θεωρεί στ’ αλήθεια ότι είναι το ταξίδι και όχι ο προορισμός που μετράει, ότι είναι η διαδρομή που αξίζει και όχι η Ιθάκη, λοιπόν, καλά θα κάνει να το ξανασκεφτεί. Ας ρωτήσουμε και τον ταλαιπωρημένο τον Οδυσσέα. Νομίζω ότι αυτό θα ήταν αρκετό για να μας πείσει. Εκείνους από εμάς που δεν είμαστε φίλοι των extreme sports, εν πάση περιπτώσει. Έτσι είναι. Η πραγματική περιπέτεια, η αυθεντική περιπέτεια αρχίζει όταν ανοίγει κανείς τα μάτια στην ακτή της Ιθάκης. Παρενθετικά, είμαι υποχρεωμένος να επισημάνω ότι έχει παραγίνει αυτός ο συμβολισμός με την Ιθάκη. Ως Κύπριος, νιώθω ριγμένος, θιγμένος και διάφορα άλλα πράγματα. Τι μας λείπει εμάς, δηλαδή; Ας είναι, όμως. Δεν θα το λύσουμε τώρα. Χάριν ευφωνίας και σαφήνειας, εμμένω στην Ιθάκη. Πάμε παρακάτω.
Στην ανακαίνιση. Αυτό δεν είναι που προτάθηκε ως αίτημα, ως στόχος, τόσες και τόσες φορές, από καταβολής κόσμου; Μια ανακαίνιση στη λογοτεχνία. Και μια ανακαίνιση στη ζωή του καθενός και όλων μας, όπως νομίζω ότι αξίζει να συμπληρώσει κανείς –αλλιώς δεν θα είχε και πολύ νόημα. Ζητάμε πάντα να πάμε, να γυρίσουμε, να επιστρέψουμε και να αρχίσουμε πάλι απ’ την αρχή. Σε νέα θεμέλια, σε νέες συνθήκες και σε νέες αντιλήψεις, θεωρήσεις, ερμηνείες, αποφάνσεις. Σε νέες λέξεις. Και προσπαθούμε σκληρά για αυτό το καινούριο ξεκίνημα. Τις περισσότερες φορές, είμαστε τόσο σίγουροι ότι πρωτοπορούμε ώστε, όταν φτάνουμε και βλέπουμε ένα ολόκληρο πλήθος να είναι ήδη εκεί, ίσως για χρόνια ολόκληρα, και να μας περιμένει χαζεύοντας αδιάφορα δεξιά κι αριστερά, απογοητευόμαστε, πείθουμε τους εαυτούς μας ότι πιάσαμε λάθος λιμάνι και φεύγουμε πάλι, για –ω, ναι- ένα καινούριο ξεκίνημα, μια νέα αρχή, μιαν κάποια πρωτοτυπία. Και λοιπά. Τελικά, ερωτευόμαστε το ταξίδι, δεσμευόμαστε, εγκλωβιζόμαστε σ’ αυτό και με το έξυπνο κόλπο της υποτιθέμενα ασήμαντης Ιθάκης, προσπερνούμε τα περισσότερα λιμάνια βολοδέρνοντας χωρίς ιδιαίτερο λόγο και πρωτοτυπώντας με Σκύλες και Κύκλωπες και όλα τα άλλα υπέροχα πλάσματα του ωκεανού και του δάσους. Είναι κρίμα αλλά είναι και εξαιρετικά ευεξήγητο, σχεδόν λογικό.
Απαξιώνουμε την Ιθάκη για χάρη του ταξιδιού.
Μ’ άλλα λόγια: απαξιώνουμε την ανακαίνιση για χάρη της ανακαίνισης. Παράξενη πρόταση. Αλλά έχει τη σημασία της. Δώστε μου λίγες αράδες ακόμα –μιας και θα τις καταχραστώ έτσι κι αλλιώς.
Στην πραγματικότητα, Φίλοι και Συγγενείς, η ανακαίνιση έχει ήδη γίνει. Η λογοτεχνία και η τέχνη, γενικά, έχουν ανακαινιστεί τόσες και τόσες φορές ώστε οι περισσότεροι από εμάς δεν τις αναγνωρίζουμε πια. Ούτε οι ίδιες αναγνωρίζουν τον εαυτό τους, για να είμαστε ειλικρινείς. Φταίει αυτή η απαξίωση της αυθεντικής, μοναδικής ανακαίνισης που –το λέω ξανά- έχει ήδη γίνει. Φταίει αυτή η απαξίωση που μας κάνει να στοιβάζουμε, να σωρεύουμε «ανακαίνιση στην ανακαίνιση» και να εθελοτυφλούμε στο προφανές του προορισμού που είναι η αφετηρία. Η αυθεντική απαρχή της ζωής. Ώστε η λογοτεχνία και η τέχνη είναι πλήρως ανακαινισμένες. Μαζί τους, κυρίως, πλήρως ανακαινισμένη είναι και η ζωή. Όλα έχουν ειπωθεί ήδη, Φίλοι και Συγγενείς, και γι’ αυτό ακριβώς καλά θα κάνουμε να συνεχίσουμε να μιλάμε, να συνεχίσουμε να γράφουμε και να συνεχίσουμε να ζούμε. Η αλήθεια είναι ότι ουδέν κρυπτόν και ουδέν καινό υπό τον ήλιο –τρελαίνομαι για τέτοιες αρχαΐζουσες ατάκες. Η αλήθεια, επίσης, είναι ότι όσο εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε και δεν έχουμε γίνει ακόμα ήλιοι –εντάξει, το ξέρω ότι ακούγεται κάπως μελό αλλά καταλαβαίνετε τι θέλω να πω- τότε τα πάντα είναι πάντα ήδη κρυπτά και όχι ακόμα καινά. Όχι ακόμα καινούρια. Η ανακαίνιση είναι μια καταπληκτική, πλήρως συντελεσμένη πραγματικότητα αλλά αυτό δεν έχει καμιά απολύτως σημασία όσο εμείς δεν έχουμε μάτια ανοιχτά για να την δούμε, όσο εμείς είμαστε υπερβολικά τυφλωμένοι και απασχολημένοι να κατεργαζόμαστε μια φαντασιακή, δική μας, υποτίθεται, ανακαίνιση –εξαιτίας της οποίας απαξιώνουμε τον ήδη ανακαινισμένο κόσμο, την Ιθάκη στην οποία ήδη πάντα και, ταυτόχρονα, όχι ακόμα –
Είμαστε.
Κοντολογίς: η ανακαίνιση είναι ήδη αλλά εμείς είμαστε όχι ακόμα σε σχέση με αυτήν. Ας πούμε ότι το σπίτι μας έχει ήδη ανακαινιστεί και μας περιμένει αλλά εμείς αρνούμαστε να περάσουμε το κατώφλι και κόβουμε βόλτες στον κήπο και στην αυλή και στους διπλανούς δρόμους προσπαθώντας να σκεφτούμε ποιος από μας θα καταφέρει πρώτος να κάνει μια δική του, φανταστική ανακαίνιση σε ένα σπίτι ξένο, αόρατο. Ή ας πούμε ότι το σπίτι έχει ήδη ανακαινιστεί αλλά εμείς έχουμε κουρνιάσει και κοιτάμε έξω από το παράθυρο, εκεί όπου δεν υπάρχει τίποτα απολύτως για να δούμε. Δεν ξέρω γιατί δεν ανοίγουμε τα μάτια για να συνειδητοποιήσουμε αυτό που, βαθιά μέσα μας, ο καθένας και όλοι μας, ήδη ξέρουμε –ότι είμαστε ήδη εκεί, εδώ και κάπου αλλού, στην Ιθάκη και στην Εδέμ και στον όντως αυθεντικό κόσμο. Ίσως μας τρομάζει η προοπτική γιατί, μάλλον κατά λάθος, επειδή το παρεξηγήσαμε ή επειδή δεν προσέχαμε όταν ανακαινιζόταν η κατάσταση, ταυτίσαμε την άφιξη με το τέλος. Για μιαν ακόμα φορά, ο γέρο-Οδυσσέας θα είχε να μας πει μερικά ενδιαφέροντα πράγματα αν βρίσκαμε το κουράγιο να τον ρωτήσουμε. Μήπως η περιπέτεια τέλειωσε όταν έφτασε στην Ιθάκη; Εντάξει, ας μην παίζουμε με τον πόνο ενός ήρωα. Το έχουμε κάνει και είναι πάντα το ίδιο οδυνηρό.
Ο προορισμός είναι η αφετηρία της ανακαίνισής μας, Φίλοι και Συγγενείς. Ώσπου να ανακαινιστούμε εμείς οι ίδιοι, ώσπου να επιτρέψουμε και να δεξιωθούμε μέσα μας αυτή την εντελώς προσωπική –κάτι που σημαίνει, ταυτόχρονα, γνήσια οικουμενική- ανακαίνιση, το πιθανότερο είναι ότι θα εξακολουθήσουμε να ψάχνουμε γύρω μας ανύπαρκτες βραχονησίδες, νησιά, ακτές και ηπείρους. Θα συνεχίσουμε να σκαρφιζόμαστε απίθανες παρεκκλίσεις και παρακάμψεις και θα πανηγυρίζουμε τις συναντήσεις μας με τα πλάσματα του δάσους και της θάλασσας σαν να ήταν αυτές η ανακαίνιση που ζητούσαμε. Σαν να ήταν αυτές η ανακαίνιση που πάντα ζητάμε. Αν είναι κάτι που μας ψιθυρίζουν οι ιστορίες, Φίλοι και Συγγενείς, αν είναι κάτι για το οποίο μας βάζουν σε υποψίες όλες οι ιστορίες που έχουν ήδη όλες ειπωθεί, είναι ότι είμαστε ελεύθεροι και υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε να τις διηγούμαστε, με όλους τους τρόπους, όπως και όσο μπορεί ο καθένας, όχι για να φτάσουμε κάποτε στην Ιθάκη αλλά για να ξυπνήσουμε επιτέλους στην ακτή της και να υποδεχθούμε, να αφομοιώσουμε την Ιθάκη μέσα μας, να δεξιωθούμε την ανακαίνιση μέσα μας.
Είμαι σίγουρος ότι αυτή θα είναι μια δεξίωση που δεν θα ξεχάσει κανείς. Και είμαι αρκετά αισιόδοξος ότι αυτή είναι, επίσης, μια δεξίωση από την οποία δεν θα λείψει κανείς γιατί, πολύ απλά, δεν μπορεί να λείψει, δεν είναι δυνατόν να λείψει –πώς θα μπορούσε, άλλωστε; Είσαι και είμαι και είμαστε όλοι ήδη εκεί / εδώ / αλλού περιμένοντας το σύνθημα, την έκρηξη των πυροτεχνημάτων ή το φελλό της σαμπάνιας ή κάτι παρόμοιο και, ίσως-ίσως, λιγότερο εντυπωσιακό, για να δούμε να ανάβουν τα φώτα. Και να γνωριστούμε από την αρχή. Μεταμορφωμένοι, προσωπικοί και ανακαινισμένοι. Όχι πια και, επιτέλους, ήδη όντως εμείς. Κάτι τέτοια μου λέει, σήμερα, ο λογισμός, το όνειρο και μια πολύ πιο απλή, καθημερινή σκέψη, την ώρα που η συννεφιά κάνει ώστε να αναδυθεί η ευκρίνεια των περιγραμμάτων στις απέναντι πολυκατοικίες και ο πέμπτος όροφος μοιάζει στο μυαλό μου σαν το κατάρτι ή τον ιστό αυτού του ιστολογίου ή ιστότοπου ή όπως αλλιώς το λένε, χωρίς σημαία ή λάβαρο ή κάποιο άλλο έμβλημα παρά μόνο με τη μεγαλοπρεπέστατη μπουγάδα, τη δική μου και των γειτόνων, να σαλεύει θριαμβευτικά και να διακηρύσσει ότι οι προσωπικοί άνθρωποι, όλα τα πρόσωπα, όλοι εμείς, Φίλοι και Συγγενείς, είμαστε, δυνητικά πάντα ήδη και αυθεντικά όχι ακόμα, μεταμορφωμένοι, ανακαινισμένοι και καινοί.