Το Τυφλό Σημείο Χ

Φίλοι και Συγγενείς,

Καλησπέρα σε όλους! Καλό χειμώνα, καλό Σαββατοκύριακο και άλλα καλά πράγματα. Σκέφτηκα ότι, αφού η κανονικότητα των Σαββατιάτικων εγγραφών στον πέμπτο όροφο πήγε περίπατο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να επιχειρήσω να την επαναφέρω στην τάξη. Άλλωστε, κάθε μέρα μπορεί να είναι μια καλή μέρα για να βγει κανείς στον πέμπτο όροφο και να κοιτάξει την πόλη, τους ανθρώπους και τον εαυτό του. Με δεδομένο, βέβαια, τον φόβο για τα ύψη που παίρνω μαζί μου όπου κι αν πάω από τότε που γεννήθηκα, αυτό ίσως να μην είναι και τόσο καλή ιδέα. Μπα. Ο πέμπτος όροφος ξέρει να προστατεύει τους ενοίκους του. Τους ταλαιπωρεί συχνά –η αλήθεια να λέγεται. Αλλά, στο τέλος, τους επιτρέπει να επιβιώνουν. Και κάτι παραπάνω από αυτό. Στη δική μου περίπτωση, ο πέμπτος όροφος λειτουργεί περίπου ως αυτό το τυφλό σημείο Χ για το οποίο σκέφτηκα να πω, σήμερα, δυο λόγια. Εντάξει. Ίσως και κάτι τις περισσότερο από δυο σκέτα λόγια. Όπως έχετε ήδη ανακαλύψει, η αυτοπειθαρχία που προϋποθέτουν αυτά τα δυο λόγια δεν είναι και το πιο δυνατό μου σημείο. Δεν βαριέσαι. Όπως είπε, κάποτε, ένας μεγάλος συγγραφέας, όταν νιώθεις ότι βρίσκεται στην καρδιά της αβύσσου, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να κουβεντιάζεις. Μην φανταστείτε καμιά τρομερή άβυσσο, έτσι; Καμιά φορά, όμως, ένα αθηναϊκό δυάρι δεν έχει να ζηλέψει πολλά από τις αβύσσους του Ουγκώ και οποιουδήποτε άλλου –πιστέψτε με. Το ζείτε και οι ίδιοι.
Λοιπόν, στην ουσία. Έλεγα ότι, για μένα, ο πέμπτος όροφος λειτουργεί ως το τυφλό σημείο Χ, το κομμάτι εκείνο του ζωτικού χώρου το οποίο, εντός του συνολικού χώρου, εντός του χώρου της ανθρώπινης κατάστασης, παρουσιάζεται ως η τελευταία σταθερή νησίδα γης για να πατήσει κανείς, κάνοντας ένα βήμα προς τα πίσω, να σταματήσει –συνεχίζοντας να περπατά, στην αεικίνητο στάση του- και να κοιτάξει γύρω του. Να κοιτάξει τη ρευστότητα του χώρου γύρω του. Ο πέμπτος όροφος, Φίλοι και Συγγενείς, ο οποίος μπορεί να πάρει αμέτρητα ονόματα ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιπτώσεις του καθενός από μας, είναι το χωρικό καταφύγιο στο κέντρο των γεγονότων, των καταστάσεων, των ανθρώπων και των πραγμάτων. Με άλλα λόγια, ο πέμπτος όροφος, το τυφλό σημείο Χ, δεν είναι παρά το μάτι του κυκλώνα. Και για να φανεί με μεγαλύτερη σαφήνεια η σημασία αυτής της συνθήκης, κλέβω το λογοπαίγνιο ενός σπουδαίου στοχαστή του καιρού μας, του Slavoj Zizek, ο οποίος, παίζοντας με την ηχητική μορφή της αγγλικής γλώσσας, αναβάπτισε αυτό το μάτι του κυκλώνα και το είπε –
I of the storm.
Τα ζηλεύω κάτι τέτοια. Γι’ αυτό και τα κλέβω. Όπως κάνουμε όλοι –ευτυχώς. Ώστε, Φίλοι και Συγγενείς, το εγώ εντός του πέμπτου ορόφου ή, πιο σωστά, το εγώ ως ήδη ο πέμπτος όροφος. Το εγώ ως το μάτι του κυκλώνα. Το τελευταίο σημείο όπου μπορεί κανείς να σταθεί αποφεύγοντας να παρασυρθεί και να διασυρθεί εντός του διαρκούς στροβιλισμού της αν-αυθεντικής ζωής, αυτής που ζούμε καθημερινά. Δηλαδή: της πραγματικής, πλην: αν-αυθεντικής ύπαρξής μας. Νομίζω ότι δεν υπάρχει πιο ταιριαστή εικόνα γι’ αυτή την καθημερινή μας ζωή από εκείνη των υπέροχων καρτούν άλλων εποχών, με τον τρομερό ανεμοστρόβιλο να πλησιάζει το χωριό των ποντικών ή άλλων εξίσου συμπαθών αηδιαστικών τρωκτικών και να παρασέρνει στέγες σπιτιών, καρέκλες, φράκτες, τραπέζια, λάμπες πετρελαίου, χαρτιά, πένες, απλωμένες μπουγάδες –και λοιπά. Ο κυκλώνα της πραγματικής και πραγματικά ψεύτικης καθημερινότητάς μας λειτουργεί κατά έναν εξαιρετικά παρόμοιο τρόπο δημιουργώντας αυτό το ρεύμα, αυτό τον «περιδινισμό» των ανθρώπων και των πραγμάτων, αυτή την φρικτή καλειδοσκοπική φαντασμαγορία που, στην καλύτερη περίπτωση, μας αφήνει με το στόμα ανοιχτό σε μια παιδιάστικη έκπληξη, περίπου όπως θα έδειξε ένα Γιαπωνεζάκι το κύμα του τρόμου του μανιταριού λίγο προτού γίνει στάχτη. Στη χειρότερη περίπτωση, βέβαια, μας αφήνει με την ξένη, την αλαζονική μελαγχολία του ηλίθιου που θρηνεί εκ των προτέρων, διπλασιασμένα, τον εαυτό του να περιφέρεται δίχως νόημα σ’ αυτό τον τρελό, καρναβαλικό και κανιβαλικό χορό του α-νόητου.
Ευτυχώς, δεν υπάρχουν τέτοια διλήμματα διότι, η πραγματική και πραγματικά αυθεντική ζωή δεν έχει χώρο για διλήμματα, αντιφάσεις, δίπολα, αντινομίες. Νομίζω ότι αυτά είναι ήδη καλά γνωστά, δεν χρειάζεται να τα επαναλάβω εδώ. Η αυθεντική ύπαρξη –η καθημερινά δυνητική αυθεντική ύπαρξη- δεν είναι μυθολογική και δεν βρίσκεται ποτέ στη θέση του αρσιβαρίστα Ηρακλή που έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στην αρετή και την κακία. Στην προκείμενη περίπτωση, δεν τίθεται ζήτημα επιλογής ανάμεσα στο παιδάκι που χειροκροτεί το θάνατό του και τον ηλίθιο που μελαγχολεί εκ των προτέρων, βυθίζοντας το καράβι όπως οι πειρατές του Αστερίξ, μόνο και μόνο για να μην αφήσει τον αόρατο εχθρό να του το βυθίσει νωρίτερα και να πλήξει τον εγωισμό του. Με άλλα λόγια, ο χαζοχαρούμενος και ο μελαγχολικός δεν είναι το δικό μας δίλημμα, Φίλοι και Συγγενείς. Ευτυχώς. Υπάρχει η αναγκαία πολυτέλεια του πέμπτου ορόφου. Του τυφλού σημείου Χ. Που μας καλεί να κάνουμε ένα διακριτικό βήμα έξω από τη φαυλότητα του ανεμοστρόβιλου. Ένα εκ-στατικό βήμα.
Σε αυτή τη διαρκή, καθημερινή εκ-στάση μας, Φίλοι και Συγγενείς, μπορούμε να συναντήσουμε, επιτέλους, τον προσωπικό μας Άλλο, απαλλάσσοντάς τον από το φορτίο του κυκλώνα, απελευθερώνοντας τον εαυτό μας και τον Άλλο από την μάταιη, βλακώδη και ανούσια περιφορά του κυκλώνα. Αφήνοντας τον Άλλο να μας απελευθερώσει από την παραζάλη, τη ναυτία του υποτιθέμενου παραλόγου και την πανούκλα της αλαζονικής απελπισίας που θεμελιώνεται μόνο σε αυτή τη συνθήκη του ηλίθιου μελαγχολικού ή του αφελούς χαζοχαρούμενου, των δυο πιο δημοφιλών θυμάτων –και ήδη θυτών και συνεργών- της στροβιλικής ψευδό-πραγματικότητάς μας. Το τυφλό σημείο Χ, με όρους χωρικούς, είναι το πεδίο εκείνο όπου μπορεί να ανασάνει λίγο πιο ελεύθερα το ανέστιο, παραζαλισμένο και υπερφίαλο εγώ μας, το σπίτι στο οποίο πάντα επιστρέφουμε αφήνοντας το εγώ στο κατώφλι και έτοιμοι να υποδεχτούμε και να δεξιωθούμε τον Άλλο –ανακαινίζοντας και λυτρώνοντας το εγώ από τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτό το τυφλό σημείο είναι που μας επιτρέπει να ξεφύγουμε, για μιαν πάντα ήδη πρώτη φορά στη ζωή μας, από τη χρόνια εγωτιστική, εγωμανή και εγωκεντρική τύφλωσή μας. Το πρόσωπό μας αναδύεται εντός του τυφλού σημείου και είναι το πρόσωπο που δεν είχαμε δει ποτέ για όσο καιρό το αφήναμε να σκορπίζεται, να διασκεδάζεται στο τρομώδες ντελίριο του υπαρξιακού μας ανεμοστρόβιλου.
Το τυφλό σημείο Χ επιτρέπει στο εκ-στατικό μας βλέμμα να διακρίνει, επιτέλους, αυτό που ήταν πάντοτε παρόν, να διακρίνει Αυτόν ο οποίος ήταν πάντοτε, ως πρόσωπο, παρών. Παρών στο πρόσωπο του Άλλου. Το τυφλό σημείο Χ μας επιτρέπει να δούμε στα πρόσωπα των φίλων και των συγγενών μας, Φίλοι και Συγγενείς –
τον Θεό.
Από αυτή την άποψη, το τυφλό σημείο Χ είναι ο κόσμος. Η πατρίδα και το σπίτι μας. Το τυφλό σημείο Χ είναι η δυνητικά αυθεντική καθημερινή μας ζωή και, ταυτόχρονα, η αφετηρία απ’ όπου μπορούμε να πραγματώσουμε αυτή την έξοχη δυνατότητα για αυθεντική καθημερινή ζωή. Όχι χαζοχαρούμενα. Όχι μελαγχολικά. Αλλά εκ-στατικά. Πάει να πει: χαρούμενα και λυπημένα. Χαρούμενα: για την διάνοιξη της δυνατότητας, αυτής που ανασαίνει εντός του τυφλού σημείου, αυτής που χρειάζεται το ζωτικό χώρο για να αρθρώσει τον εαυτό της και να μας υπενθυμίσει την παρουσία της. Και λυπημένα: για την όχι-ακόμα πραγμάτωση αυτής της δυνατότητας, για τη διαρκή αναβολή, για τα εγνωσμένα σκαμπανεβάσματα, το πηγαινέλα μας από το τυφλό σημείο Χ στο παρανοϊκό σώμα του κυκλώνα, μπρος-πίσω, για τις ήττες και τις ματαιώσεις και τις απώλειες, για τις μικρές προδοσίες μας.
Αυτό είναι γνωστό και ως χαρμολύπη. Πρόκειται, πολύ απλά, για την υψηλότερη εσωτερική κατάσταση -και όχι συναίσθημα- στην οποία μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος. Μακάρι να τα καταφέρουμε. Πιστεύω, πάντως, ότι χρειαζόμαστε το τυφλό σημείο Χ για να έχουμε μιαν ακόμα σημαντική ελπίδα να το καταφέρουμε αυτό. Και, βέβαια, οι μορφές του, οι διαστάσεις αυτού ακριβώς του σημείου, ποικίλλουν. Επειδή, όμως, Φίλοι και Συγγενείς, ξέρω ότι έχω ήδη φλυαρήσει αρκετά, επιφυλάσσομαι για μιαν άλλη, μελλοντική εγγραφή. Για μιαν άλλη διάσταση του τυφλού σημείου Χ –χρονική αυτή τη φορά. Με μιαν άλλη προσέγγιση, από μια διαφορετική οπτική γωνία που, για μένα προσωπικά, έχει τεράστια, ζωτική σημασία. Θα δούμε. Μέχρι τότε, σας χαιρετώ -ακριβώς στις τέσσερις και είκοσι-πέντε το απόγευμα αυτής της Παρασκευής που, αν προλάβω, θα το δω να γίνεται σούρουπο από κάποια γωνιά στο κέντρο της Αθήνας. Και από τον πέμπτο όροφο, ταυτόχρονα. Όπως όλοι ξέρουμε, άλλωστε, ο πέμπτος όροφος -με όλες τις εναλλακτικές του εκδοχές- μας ακολουθεί παντού.
Τι σόι τυφλό σημείο Χ θα ήταν αν δεν το έκανε;